Wasberen. Hoewel ik het zelf fantastische beestjes vind, zie ik ze toch liever niet in onze Belgische natuur opduiken, en dat is nu net de reden waarom ze de laatste dagen vrij vaak de media halen.

Het begon allemaal vorige week. In Geraardsbergen werd in Natuurreservaat Kortelake een wasbeer gefilmd met een trailcam. Het dier werd verschillende malen op beeld vastgelegd, dus werd het vermoeden gewekt dat een wasbeer zich vast gesetteld had in dit natuurgebied. Volgens de media was dit de eerste Vlaamse wasbeer die gefilmd werd. Dit klopt niet helemaal, want zelf kon ik er in 2012 al een filmen in de Voerstreek, maar toch stemt dit tot nadenken. Zeker nu vorige week ook al in Bree (Limburg) enkele zekere wasberensporen ontdekt werden, begint men zich toch vragen te stellen over het al dan niet voorkomen van misschien zelfs een populatie (ver)wilde(rde) wasberen in Vlaanderen.

Wasbeer gefilmd in de Voerstreek (2012)

Wasberen leven al geruime tijd als “wilde dieren” in de Ardennen. Hoeveel er precies rondlopen weet ik niet, maar ik ben wel zeker dat het er veel zijn. Op elke plek in de Ardennen waar ik trailcams hang in de buurt van een riviertje, heb ik al minstens een wasbeer kunnen filmen.

Hoogstwaarschijnlijk komen de dieren uit Duitsland. Daar leven eigenlijk twee populaties. Eerst en vooral werden er in 1934 in Edersee in de buurt van een groot meer twee paartjes vrijgelaten. De dieren voelden zich hier erg snel thuis, en zorgden voor heel wat nakomelingen waardoor er in 1956 al naar schatting bijna 300 wasberen de bossen onveilig maakten. In het oosten van Duitsland werden tijdens de Tweede Wereldoorlog dan weer enkele wasbeer-bont-fokkerijen vernietigd door bombardementen, waardoor wasberen konden ontsnappen.

Wasberen zijn in hun thuisbasis Noord-Amerika echte opportunisten. Dit wil zeggen dat ze zich heel makkelijk kunnen aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Van ons soms koude klimaat in de winter hadden de ontsnapte of vrijgelaten dieren al helemaal geen last, in Noord-Amerika is het ongeveer hetzelfde klimaat als hier. Voedsel vormt ook al geen hindernis, want als er een ding is dat een wasbeer goed kan, dan is het wel eten zoeken! Vogelnestjes, amfibieën, vuilniszakken,… overal weet een wasbeer wel iets eetbaars te vinden. Bovendien hebben ze als de beste door dat het leven dicht bij mensen toch wel bepaalde voordelen kan bieden: zolders zijn lekker warm met weinig verstoring én zijn bovendien bekleed met zachte isolatie die makkelijk in stukken gescheurd kan worden om een warm nest mee te maken, vuilnisbakken vol half-opgegeten zakken chips en koeken bieden een perfecte maaltijd, en door hun schattige looks worden ze dan ook nog eens door heel wat mensen erg graag gezien.

Dit alles maakte dat de wasberen het erg naar hun zin hadden in Duitsland. Zo naar hun zin, dat hun aantallen momenteel geschat worden op 1 miljoen Duitse “waschbären”… De stad Kassel wordt gezien als het “epicentrum” van de wasberen. Ik ben er zelf al twee keer geweest, onder andere bij de zoektocht naar de Big 5 van Europa, en in het Park Wilhelmshöhe zijn ze zelfs al in de vroege avond te zien tijdens hun zoektocht naar voedsel in de vuilnisbakken rond de grote parkvijver. Zo goed als alle huizen in Kassel hebben trouwens bescherming tegen het binnendringen van wasberen…

Wasberen in Kassel, de Europese “wasberenhoofdstad”

Mensen kennen landsgrenzen, dieren niet, dus wasberen hebben er geen probleem mee de grens over te steken en ons land binnen te dringen. En dit merken we… De eerste wilde wasbeer die ik ooit zag was in de omgeving van La Roche. Hoog in een alleenstaande boom in een weide, vrij dicht bij de bosrand, zagen we tijdens een nachtje spotlighten twee oogjes oplichten. Met onze verrekijker zagen we dat een rustende wasbeer ons zat aan te staren…

Met een lokstof krijgen we de wasberen wat langer in beeld te zien

Omdat we wilden weten of dit een toevalstreffer was, of dat het dier daar zijn vast territorium had, besloten we toen aan de bosrand, langs het daar stromende riviertje, een camera te hangen. Enkele weken later bekeken we het resultaat, en inderdaad, dagelijks zagen we een wasbeer passeren, wat wijst op een vast bezet territorium. Ondertussen hangt al meer dan een jaar permanent een camera op die plek, en naast everzwijnen, wezels, steenmarters, dassen, boommarters, edelherten, reeën, een zwarte ooievaar en wilde katten, heb ik ook al een aantal keren twee wasberen samen kunnen filmen. Benieuwd of er ooit jongen voor de camera verschijnen…

Deze beelden zijn op dezelfde plek gemaakt als de wasberen

Ook aan een enkele kilometers verder gelegen beverburcht wandelde een wasbeer mijn camera voorbij, en op een steengroeve dicht bij La Roche, waar we een camera richtten op een dood everzwijn, toonden wasberen interesse in het karkas. Met de ploeg van Dieren in Nesten trokken we een tijd geleden naar Poupehan (deelgemeente van Bouillon). Daar voederde Rosa, een vriendelijke West-Vlaamse dame, op een camping de eekhoorns en vogels in verschillende leuke voedertafels. De laatste weken echter was elke voedertafel al een aantal keren omgestoten, was het voedsel ’s morgens altijd verdwenen en blafte de hond des huizes vaak ’s nachts op onverklaarbare wijze.

We hingen enkele camera’s, gericht op de voedertafel en op de vlakbij gelegen vijver, met weer enkele wasberen als resultaat. Ook vrienden die trailcams ophangen in de Ardennen hebben bijna allemaal al wasberen gefilmd, en meer en meer hoor je ook van mensen die een buitenverblijf bezitten dat ze ’s nachts soms bezoek krijgen van deze Noord-Amerikaanse roofdiertjes.

Ik ben er dus vrij zeker van dat er al heel wat wasberen rondlopen in het zuiden van ons land. Hoeveel precies, daar heb ik totaal geen idee van.

 Nu, dat er wasberen in de Ardennen zaten, wisten we eigenlijk al langer. Maar nu duiken er dus berichten op van wasberen in Vlaanderen. Vanwaar deze komen is moeilijk te zeggen. Het kan zijn dat het zwervende exemplaren zijn, die op zoek naar een nieuw leefgebied bij ons terechtkomen, maar het kunnen evengoed ontsnapte dieren zijn. Wasberen staan niet op de Zoogdierenpositieflijst, een lijst van de 42 soorten zoogdieren die wél nog als huisdier gehouden mogen worden. Omdat ze niet op die lijst staan, is het verboden deze als huisdier te houden. Toch worden ze nog geregeld illegaal gehouden, en aangezien wasberen heel snuggere beestjes zijn die met hun vingers deurtjes of slotjes kunnen openprutsen, ontsnappen ze nogal eens. Enkele weken geleden ben ik zelf nog in Hasselt een wasbeer gaan vangen, vlakbij mijn thuis. Vermoedelijk ontsnapt bij een particulier.

 Maar hoe dan ook, ontsnapt of zwerver, in Vlaanderen zitten er sowieso nog niet veel. Belangrijk is dus dat we er snel bij zijn, en de dieren die toch ergens opduiken, proberen weg te vangen. Dit klopt voor sommige mensen soms zielig, maar invasieve exoten, zoals wasberen, moeten nu eenmaal weggevangen worden. Doen we niets, en blijkt achteraf dat ze erg veel schade kunnen toebrengen (wat bij ontelbare exoten al is gebleken), dan is het vaak al te laat… Spijtig voor de dieren zelf, maar voor de natuur is dit nu eenmaal het beste. Enkel door kort op de bal te spelen, worden problemen voorkomen. Als we dan ook nog eens een goede oplossing kunnen bieden voor de gevangen dieren, in een dierentuin of opvangcentrum, is dit natuurlijk mooi meegenomen!