Europese bidsprinkhanen
(Mantis religiosa)
Bidsprinkhanen zijn erg herkenbaar, en worden meestal geassocieerd met tropische streken. Maar ook in Europa hebben we een bidsprinkhaan: de Europese bidsprinkhaan. Je vindt ze eerder in zuidelijk Europa en in sommige oostelijke delen. Het meest zuidelijke puntje van België vormt de grens van hun verspreidingsgebied. Tot voor kort echter, want ook in Limburg bevindt er zich een kleine populatie.
Wat is een bidsprinkhaan?
Echte jagers
Bidsprinkhanen zijn roofdieren. Ze jagen op andere insecten zoals motten, krekels, sprinkhanen,… Om te jagen blijven ze onbeweeglijk zitten, parallel met een tak. Door hun bruin/groene kleur zijn ze perfect gecamoufleerd, en kunnen ze uren wachten tot een prooi passeert.
Hun prooi grijpen ze met hun voorste poten. Die zijn tot lang uitstrekbare grijparmen geëvolueerd. Ze houden hun voorpoten vaak gebogen naast mekaar, en dat geeft hen een beetje een biddend voorkomen, vandaar de naam. Wanneer een nietsvermoedende prooi voorbijkomt, schieten de grijparmen bliksemsnel naar voor om de prooi vast te grijpen.
Ook hun kop is erg typisch. Die is driehoekig van kleur, en kan bijna volledig ronddraaien. Als je naar de kop van een bidsprinkhaan kijkt, zie je duidelijk 2 grote ogen. Bidsprinkhanen zijn veel meer dan andere insectensoorten afhankelijk van hun zicht, en die twee ogen dienen voornamelijk om beweging waar te nemen. Maar veel minder duidelijk zijn drie mini-oogjes in het midden van hun kop. Die dienen voornamelijk voor het waarnemen van de lichtinval. Bidsprinkhanen hebben dus 5 ogen!
Daarbovenop hebben ze dan nog supergevoelige antennes, die bij het vrouwtje iets kleiner zijn dan mannetjes. Hiermee kunnen ze onder andere feromonen van andere bidsprinkhanen opvangen, speciale chemische stoffen die de vrouwtjes bijvoorbeeld gebruiken om te laten zien dat ze willen paren.
Gruwelijke voortplanting…
Meer nog dan hun typisch uiterlijk, zijn bidsprinkhanen bekend omwille van hun nogal gruwelijke manier van voortplanting. Tijdens, na, of zelfs voor de paring probeert het vrouwtje het mannetje op te eten. Het idee hierachter is dat het vrouwtje op die manier meer voedingsstoffen binnenkrijgt waardoor de kans op een succesvol nest groter wordt. Dit fenomeen wordt seksueel kannibalisme genoemd.
Via hun achterlijf deponeren vrouwtjes tot meer dan 100 eitjes tegen een stengel. Die eitjes omringen ze door een zogenaamde oötheek, een papier-achtig eikapsel, een beetje vergelijkbaar met de substantie waaruit een wespennest bestaat. Uit de eitjes komen na een tijdje de miniatuur-bidsprinkhaantjes die telkens na een vervelling groter worden.
Europese bidsprinkhanen in Limburg
In september 2019 werden in een heidegebied parende Europese bidsprinkhanen gevonden. Opvallend, want deze soort leeft vooral in warmere gebieden. Hun meest noordelijke grens is het uiterste zuiden van België, rond de Viroin, bijna 200km meer zuidelijk dan deze nieuwe vindplaats.
Dat de soort plots in Limburg opduikt, kan te maken hebben met een vrijwillige introductie, of een zwanger vrouwtje dat per ongeluk meereisde met reizigers uit zuidelijk Europa. Nog niet zo heel lang geleden zouden deze dieren geen kans hebben, maar door de almaar hogere temperaturen kunnen steeds meer zuidelijke insectensoorten hier overleven, en dit is ook het geval bij deze bidsprinkhaansoort.
Meer nog, want ongeveer een jaar later, in juli 2020, maakte het Agentschap voor Natuur en Bos bekend dat de eerste jonge exemplaren ontdekt waren, én een aantal tegen heidestengels afgezette ei-pakketjes. Zo een pakketje kan meer dan honderd eitjes bevatten. Ook op die manier, via plantenmateriaal, zou de soort tot bij ons kunnen zijn geraakt. Hoedanook, de soort is zich blijkbaar aan het settelen in Limburg.
De Limburgse heide, het leefgebied van de eerste Vlaamse bidsprinkhaan-populatie…