De wolf in Vlaanderen – een overzicht

Door de uitbreidende wolvenpopulatie in Duitsland was het al jaren duidelijk dat er vroeg of laat ook in Vlaanderen een wolf zou opduiken. In januari 2018 was het dan zover en verscheen de ondertussen wereldberoemde, maar jammer genoeg tragisch aan haar einde gekomen Naya. Sindsdien heerst in Vlaanderen een absolute wolvengekte, met vooral veel voor-, maar ook enkele tegenstanders. Maar het bleef niet bij wolvin Naya. Ondertussen zijn al heel wat meer wolven ons land gepasseerd, en sommigen leven er nu nog altijd. Onderstaand overzicht is samengesteld via de (pers-)berichten van het Agentschap voor Natuur en Bos, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, maar vooral ook door Welkom Wolf. Welkom Wolf is een afdeling van Landschap vzw, en biedt informatie aan over wolven in het algemeen, en samenleven met wolven in het bijzonder. Wolvenwaarnemingen komen via het meldpunt van Welkom Wolf binnen, en worden van daaruit onderzocht en doorgestuurd naar de bevoegde instanties (INBO, ANB).

Elke nieuwe wolf die opgemerkt wordt, meestal via DNA-materiaal uit uitwerpselen of op prooidieren, krijgt een wetenschappelijke naam. Die naam bestaat meestal uit twee letters, het individuele nummer, en een m of f, male of female. Wolving Naya is bijvoorbeeld GW680f: German Wolf 680, female. Omdat het bijna onmogelijk is om op een normale manier te spreken over individuele wolven wanneer ze een naam hebben die bestaat uit een combinatie van letters en cijfers, krijgen vele wolven ook een populairdere naam, zoals Naya, Roger, August of Noëlla. 

Naya – de pionier

Roger – Verkeersdode

August – Eerste man

Noëlla – Tweede vrouwtje

Onbekende wolven

5. De eerste Vlaamse roedel

 Als we de gedode Naya en haar welpen even buiten beschouwing laten, kunnen we Noëlla en August beschouwen als de stichters van de eerste Belgische roedel wolven in meer dan honderd jaar.

Eind april 2020 wierp Noëlla haar welpen ergens op het uitgestrekte militair domein. Ondanks de grote hoeveelheid camera’s die in het gebied hangen, geven het Agentschap voor Natuur en Bos en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek maar heel sporadisch beelden vrij van de opgroeiende jongen, maar als er dan iets wordt uitgestuurd, blijken de 4 jongen kerngezond op te groeien. Schapenkills blijven ook uit. Noëlla en August voorzien zichzelf en hun kroost vooral van wilde prooien, die trouwens meer dan voldoende te vinden zijn in het domein.

In september duikt plots het bericht op dat er nog maar 3 jongen in leven te zijn. Op de beelden zijn sinds juli namelijk nog maar 3 jongen te zien. Van een 4de jong is al even geen spoor… Maar welpen gaan in de zomer soms alleen op pad, en het is nog erg moeilijk om de 4 jongen van elkaar te onderscheiden. Achteraf blijkt het vals alarm te zijn. Gelukkig maar, want slecht nieuws zal er toch volgen…

Dodelijk verkeer

Op 9 oktober krijg ik ’s morgens vroeg een telefoontje van Jan Loos van Welkom Wolf. Een wolf zou aangereden zijn op de Noord-Zuid-verbinding, tussen kilometerpaal 67.1 en 67.2 ter hoogte van Eksel. Dit soort telefoontjes zijn al vaker binnengekomen, maar tot nu toe ging het altijd over een aangereden everzwijn of vos. In dit geval is een truckchauffeur echter uitgestapt en het kadaver aan de kant gesleept. Terwijl hij bij het dode dier staat, neemt hij contact op met Welkom Wolf. Hierdoor kunnen gerichte vragen gesteld worden (hoe groot, wel/geen zwarte staartpunt,…). Alles wijst op een hondachtige, en hoogstwaarschijnlijk een wolf…

Daar aangekomen blijkt de grootste vrees al snel waarheid te worden: een wolf. Aan de witte melktanden is duidelijk te zien dat het om een jong dier gaat, dus kunnen we er van uitgaan dat het om een van de 4 welpen gaat. Ik trek wat foto’s en maak een klein filmpje over dit spectaculaire voorbeeld voor iets wat eigenlijk een véél groter probleem is, het verkeer enerzijds, en het gebrek aan veilige oversteekplaatsen voor wilde dieren anderzijds.

In het Natuurhulpcentrum kunnen we de we wolf onder het röntgentoestel leggen, en daar blijkt dat het dier geen schijn van kans had: schedel gebarsen, beide achterpoten gebroken, ongetwijfeld inwendig heel wat kwetsuren,…  Het INBO neemt het dier nadien mee voor meer gedetailleerd onderzoek.

Amper 10 dagen later, op 19 oktober, is het weer prijs. Op de N76 tussen Opglabbeek en Meeuwen, ongeveer 10km oostelijker tov het eerste ongeval, wordt opnieuw een jonge wolvin doodgereden. Bart, een collega van het Natuurhulpcentrum, haalde het dier op. 

Dat er welpen door het verkeer om het leven zouden komen, was te voorspellen. Maar het blijft erg jammer, zeker als twee dieren op zo korte tijd slachtoffer worden. 

 

Op 19 oktober werd deze jonge wolvin doodgereden. 

En de pech bleef duren. Op 2 december 2020 kon een politiepatrouille op de N76, vlakbij de locatie waar de vorige wolf werd aangereden, net op tijd eeen gewonde wolf ontwijken. Een agent stapte uit, kon de wolf tot op enkele meters naderen, waarna de wolf door een gat in een verkeersraster naast de weg strompelde, over het veld liep en in de mist verdween. De agent verwittigde Welkom Wolf, en Jan Loos verwittigde mij. Al snel waren de duidelijke sporen te zien in het veld, zowel verse als wat oudere, en in 2 richtingen. Het was duidelijk dat het gat in de omheining een vaste doorgang was die de wolven gebruiken om vanuit het militair domein richting Meeuwen te lopen. Daar zijn heel wat schapenboeren die hun omheining nog altijd niet hebben aangepast, en daar profiteren de wolven natuurlijk van.

Ik kon de sporen een hele tijd volgen, maar raakte ze op een gegeven moment kwijt. Vervolgens werd de politie ingeschakeld die met een speciale drone met warmtecamera kwam zoeken. Buiten een ree kon hier echter niets gevonden worden. Tenslotte ondernam een speurhond een poging om de wolf te volgen. En dit lukt gedurende een erg lange tijd. Op een gegeven moment maakte het spoor rechtsomkeer, terug richting het militair domein en kon ook de hond het spoor niet meer volgen. 

Het was duidelijk dat de wolf in die korte tijd na het ongeval toch een behoorlijke afstand had kunnen afleggen, wat deed vermoeden dat de verwondingen wel zouden meevallen. En dit bleek ook te zijn. Nadien werd de wolf al mankend gefilmd, en in januari 2021 maakte het INBO bekend dat ook het manken gedaan was. Eind goed, al goed!

 

De jongen blijven verder groeien, en de roedel van 5 deed het verder erg goed.

Op basis van trailcambeelden maakte het INBO op 21 april 2021 bekend dat Noëlle, zoals verwacht, zeker opnieuw zwanger is. Op 3 mei is dankzij diezelfde trailcams duidelijk dat de jongen geworpen zijn.

4. Wolf Noëlla – GW1479f

Na de dood van Naya bleef August alleen achter. Maar heel erg lang duurde die eenzaamheid niet. Op 19 december 2019 ontdekte een jogger in Oudsbergen een spoor dat wel heel hard leek op de pootafdruk van een wolf. Onmiddellijk kondigde minister Zuhal Demir aan dat een nieuwe wolf, die ze Noëlle doopte, in Limburg aanwezig was. Maar Noëlla bleek Noëlla niet te zijn. Op 27 december werd een onbekende vrouwtjeswolf in het militair domein met een trailcam op beeld vastgelegd. De Noëlla van de pootafdruk, zo dacht men toen. Maar de waarheid blijkt anders te zijn. Genetisch onderzoek bracht aan het licht dat deze wolvin op het moment dat de pootafdruk in Oudsbergen werd ontdekt, in Nederland was. Ze kon dus onmogelijk op diezelfde dag een pootafdruk achterlaten in Oudsbergen! De wolf die initieel Noëlla werd genoemd, blijkt dus een voorlopig nog onbekende wolvin te zijn!  
De route van Noëlla
Op 15 november 2019 werd het DNA van de toen nog onbekende Noëlla voor het eerst ontdekt op een doodgebeten schaap in Bockhorn in het noordwesten van Duitsland. Vanaf toen wist de wetenschap van haar bestaan af, en kreeg ze ook haar wetenschappelijke naam GW1479f. Via het DNA-onderzoek konden de onderzoekers achterhalen dat haar moeder wolvin GW162f is, en haar vader GW330m. Dit koppel leeft in het Duitse Gohrischheide. Dat is dus de plek waar Noëlla in mei 2018 werd geboren. Ze heeft, in tegenstelling tot August, het algemeen voorkomende haplotype 1.

Op 14 december werd ze gefotografeerd in het Nederlandse Heijen tegen de drukke A77, en op de ochtend van diezelfde dag werd ze in Ottersum waargenomen terwijl ze een weg, de Bredeweg, overstak met een prooi.

Op 18 en 19 december beet ze in die omgeving, in Venhorst en Boekel, telkens een schaap dood waarop nadien de DNA-stalen werden gevonden. De aanwezigheid van Noëlla in België werd door Welkom Wolf ontdekt.

Twee dagen later, op 21 december werden via het meldpunt van Welkom Wolf drie zichtwaarnemingen doorgegeven: één om 8u15 ’s morgens tijdens het oversteken van een weide in Lichtaart. Een uurtje later dook de wolf op in een veld in Lille. Een andere waarnemer zag het dier rond 9u30 in een ander veld in Lille. De wolf zag de waarnemer, stopte, en maakte rechtsomkeer. Het INBO en Welkom Wolf ging op zoek naar sporen, vond ze, en kon met grote zekerheid zeggen dat het inderdaad ging om een nieuwe wolf in België! Op 23 en 25 december beet ze in Zoersel telkens een schaap dood.

Op 26 december deed ze hetzelfde in Balen. Balen ligt in vogelvlucht ongeveer 35km ten oosten van Zoersel. Noëlla kwam dus almaar dichter bij het militair domein waar August rondliep. Maar August zelf was een dag eerder al dichtbij Noëlla geweest! Op 25 december, toen Noëlla in Zoersel was en een dag voor ze in Balen een schaap doodbeet, zat August zelf in Balen waar hij enkele wallabys (een kleine kangoeroesoort die soms als huisdier wordt gehouden) aanviel. Eén dier werd doodgebeten, een ander was verdwenen. August en Noëlla mistten elkaar dus net, maar het blijft wel bijzonder dat August, die anders nooit in Balen zit, zo dichtbij was op het moment dat Noëlla ook in de buurt is. Op een of andere manier moeten ze elkaars aanwezigheid toch gevoeld/geroken hebben. Het kan bijna niet anders dan dat Noëlla het geurspoor van August heeft gevolgd, want een dag later bereikt ze het militair domein.

Pootafdruk van Noëlla te Lichtaart, opgemeten en gefotografeerd door medewerkers van Welkom Wolf.

Op 27 december fotografeerden de trailcams van het INBO wolvin Noëlla in het territorium van August. August zelf zat op dat moment alweer meer dan 10km verderop, maar het was duidelijk dat Noëlla interesse had. Ze bleef verschillende dagen rondhangen in de buurt van een markeerplek van August! Op 6 januari vonden de boswachters van het ANB sporen van beide wolven samen, en drie dagen later werden ze voor het eerst samen op beeld vastgelegd, het begin van een nieuw Vlaams wolvenkoppel! 

Op 23 maart 2020 worden zowel Noëlla als August ’s morgens vroeg samen gefotografeerd en gefilmd op 2 locaties in Peer. Het toont duidelijk aan dat beide dieren er samen op uit trekken. De kans is dan ook erg groot dat

Enkele beelden van wolvin Noëlla, gemaakt door de camera’s van het INBO en het ANB. Op de eerste foto is Noëlla (r) samen met wolf August (l) te zien.

Jonge wolfjes!

Na een periode van relatieve stilt maakten het INBO en het ANB op 27 april heuglijk nieuws bekend: Noëlla is zwanger! Fantastisch nieuws, en hopelijk loopt dit mooie verhaal beter af dan verleden jaar. Er werden alleszins drastische maatregelen genomen om wolvenhaters op afstand te houden. De controle op het terrein wordt bijvoorbeeld opgedreven en de jacht werd verboden. 

Op 10 mei was het dan zover. Een opgehangen trailcam kon een beeld maken van Noëlle, dit keer zonder dikke buik. Hét bewijs dat de jonge welpjes geboren zijn! Hoeveel jongen er geboren werden is nog niet geweten. De eerste weken blijven de jongen in hun hol, en blijft de moeder in de nabije omgeving.  

 

Met deze foto maakten het INBO en ANB bekend dat Noëlla zwanger is! De bolle buik is goed te zien.

5. Onbekende wolven

Maart 2020: wolf Mol-Retie

Op 21 maart 2020 werden 2 lammeren doodgebeten in Retie. Er was wel een elektrische omheining aanwezig, maar er stond amper spanning op, een deel van de omheining lag plat, en een paaltje was zelfs gebroken. Een dag later, op 22 maart, werd in vogelvlucht 3.5km zuidelijker in Mol ook een schaap doodgebeten. Waarschijnlijk is dit het werk van een zwerver. August en Noëlla zaten op dat moment 30km oostelijker in de omgeving van Peer, dus zij kunnen het niet geweest zijn. DNA-onderzoek van het INBO wijst later uit dat het inderdaad om een wolf ging, maar een andere wolf dan het dier dat eind maart in Herentals opdook (die hieronder).

 

22 maart 2020: een schaap wordt doodgebeten in Mol

Maart 2020: wolf Herentals 

Op 31 maart 2020 raakt een wolf vast binnen de omheining van een betoncentrale langs het Albertkanaal ter hoogte van Herentals. De wolf loopt zenuwachtig heen en weer en wordt gefilmd door een bewakingscamera. Arbeiders openen om 5u45 de poort en het dier loopt naar buiten. Enkele uren later, om 15u, komt bij Welkom Wolf een bericht binnen dat een wolf in Wiekevorst werd gesignaleerd én gefotografeerd aan een champignonkwekerij. De wolf zit in een weide, wordt opgejaagd door een paard, wringt zich door een gat in de draad en spurt de weg over. 10 minuten later, om 15u15, wordt het dier opgemerkt door een fietser thv de Doornestraat in Herentals. De wolf schrikt op en loopt in de velden verder, en om 20u30 ziet een andere fietser het dier 1,5km noordelijker terug. 

Het blijft daarna enkele dagen stil, tot op 4 maart om 20u ’s avonds 2 jongeren in een bos in Westerlo oog in oog komen te staan met (hoogstwaarschijnlijk) een wolf. Terwijl de jongeren de waarneming telefonisch doorgeven aan Welkom Wolf, duikt het dier opnieuw op. Jammer genoeg lukte het niet om foto’s te nemen. Dit is ongeveer 8 km oostelijker ten opzichte van de vorige waarneming.  

Wolf gesignaleerd aan een champignonkwekerij in Wiekevorst

Uit vergelijkingen van foto’s van andere wolven, blijkt deze wolf enkele dagen voor de eerste waarneming in Vlaanderen op 31/03 ook al in Nederland te zijn waargenomen. Op 26 maart 2020 dook het dier op in een boomkwekerij in West-Betuwe in Nederland. Dit is grappig genoeg in vogelvlucht amper 3.5km van de plek waar wolf August op 10 juli 2018 werd gezien.

Links de eerste bekende waarneming van deze wolf (26/03, West-Betuwe, NL). Rechts het eerste beeld in België in een betoncentrale in Herentals (31/03)

Juni 2020: wolf Duffel

Op 6 juni 2020 worden in een weide in de Zijpstraat te Duffel 2 schapen doodgebeten. De bijtsporen duidden al op wolf en geen  hond. Via het meldpunt van Welkom Wolf kwamen zowel de 6de als de 7de juni heel wat waarnemingen binnen, waarvan een aantal erg betrouwbaar. Er werden zelfs beelden gemaakt van het dier in een paardenweide. 

 

7 juni 2020 – een wandelaar kan een wolf fotograferen in Duffel

3. Wolf August – GW979m

Wolf August heeft sinds augustus 2018 zijn intrek genomen in de Limburgse militaire domeinen. Eerst vormde hij een koppel met Naya. Na de dood van Naya bleef hij alleen rondhangen in zijn territorium, maar sinds begin 2019 leeft hij samen met wolvin Noëlla.

Het Vlaams verhaal van wolf August start op 4 augustus 2018 toen 3 schapen werden doodgebeten in de buurt van het militair domein waar Naya op dat moment nog leefde. Het bleef niet bij die 3 dieren. In totaal werden tot 17 augustus 2018 11 schapen gedood bij in totaal 6 aanvallen. Omdat Naya niet echt bekendstond als een grote liefhebster van schapen, werd vermoed dat een nieuwe wolf zijn intrek had genomen in het militair domein. Uit de nadien uitgelezen beelden van de trailcams en via genetische analyses van het DNA op de schapenkadavers, bleek dat er inderdaad een nieuwe wolf aanwezig was. Het eerste trailcambeeld was gemaakt op 2 augustus, 2 dagen voor de eerste schapen werden doodgebeten. Deze wolf kreeg de naam August. Op sommige kadavers vond men DNA van zowel Naya als August, wat wil zeggen dat beide wolven elkaar gevonden hadden en misschien zelfs een koppel zouden vormen.

Op 19 juni, anderhalve maand voor zijn aankomst in België, kon een boer wolf August op beeld vastleggen.

Het DNA kwam ook overeen met het DNA gevonden op schapenkadavers in het Duitse Norden in de deelstaat Nedersaksen, begin juni 2018. Daarom stond August al geregistreerd in de Europese wolvendatabase als wolf GW979m. Nadien werden nog in de provincie Friesland (20 en 22 juni), Flevoland (5 juli) en Gelderland (10 juli) schapen gedood door August. Het interessante aan August is dat hij het zeldzame haplotype WH02 bezit, een stukje genetische informatie die bestaat uit een welbepaalde volgorde van genen. Slechts 5% van alle Duitse wolven heeft dit. Een meer gedetailleerde genetische vergelijking met alle andere bekende Duitse dragers van dit zeldzame haplotype leert ons dat August in Duitsland geen nauwe verwanten heeft. August komt dus hoogstwaarschijnlijk uit Polen.

 

De route die wolf August aflegde. De oranje punten zijn zekere punten. De gele lijnen tussen de punten zijn random gekozen. Ook de route van Polen tot Duitsland (rood) is onbekend.

Enkele beelden van wolf August, gemaakt door de camera’s van het INBO en het ANB. Op de laatste foto is August (l) te zien met de toen nog gezenderde Naya (r).

2. Wolf Roger – GW913m

Deze wolf heeft de twijfelachtige eer om de eerste aangereden dode wolf te zijn in ons land. Vanaf 8 maart 2018 kwamen er via Welkom Wolf een aantal meldingen binnen van zichtwaarnemingen van een wolf in regio Bree. Twee dagen later, op 10 maart werden dan weer een aantal schapen doodgebeten in Rotem. Toen we op 11 maart samen met het INBO (Instituut voor Natuur en Bosonderzoek) de kadavers aan het bekijken en sporen aan het zoeken waren, kreeg ik plots een telefoontje vanuit het Natuurhulpcentrum: een wolf was aangereden langs de Neeroeterenstraat in Opoeteren! De wolf, een mannetje, werd Roger gedoopt. De dierenarts van het Natuurhulpcentrum kon via het gebit al snel zien dat het om een jong dier ging. De tanden waren immers nog heel erg scherp en amper afgesleten. Wolven worden rond mei geboren, dus was dit mannetje ongeveer 10 maanden oud. Redelijk jong, maar het gebeurt wel vaker dat wolven van minder dan een jaar oud de familieroedel verlaten. Het INBO (Instituut voor Natuur en Bosonderzoek) voerde genetisch onderzoek uit op de wolf. Door het DNA te vergelijken met het DNA van de gekende wolvenroedels ontdekte men dat Roger afkomstig was van de zogenaamde ‘Barnstorf’-roedel uit de Duitse deelstaat Nedersaksen. Hetzelfde DNA werd teruggevonden bij enkele schapenkadavers in Nederlands Limburg, waardoor een deeltje van de route van Roger kon worden gereconstrueerd. Wolf Roger werd trouwens opgezet, en is geregeld te zien op tentoonstellingen.

Wolf Roger kwam vanuit het zuidoosten (omgeving Rotem) waar hij pas een schaap had doodgebeten. Bij het oversteken van de Neeroeterenstraat in Opoeteren werd hij aangereden door een wagen. Wolf Roger strompelde terug, maar viel al snel dood neer.

Belangrijk om te melden is ook nog dat wolf Roger zonder de zender van Naya nooit zou zijn opgemerkt! Zonder de zender zou op dat moment nog niemand weten dat er een wolf rondliep in Vlaanderen. Zonder die zender zou Vlaanderen dus ook niet in wolvenmodus staan! Het was enkel daardoor dat de politie-agenten, die opgeroepen werden voor een aangereden hond en vonden dat de hond wel wat weg had van een wolf, dat het Natuurhulpcentrum werd ingeschakeld. Zonder Naya en haar zender hadden de agenten nooit aan een wolf gedacht, en zou de ‘niet-gechipte hond’ met het vilbeluik worden meegeven.

De Nederlander Hans Hasper volgt al jarenlang de roedel waarin wolf Roger werd geboren. Van hem kregen we deze exclusieve beelden. Eén van deze twee jongen is Roger, voor hij zijn leefgebied verliet…

1. Wolf Naya – GW680f

In oktober 2016 werden een half jaar jonge wolvin en haar broer door een Duitse wetenschapper gevangen en voorzien van een GPS-zender in Lübtheener Heide, een militair domein in de Duitse deelstaat Mecklenburg-Vormpommern. De onderzoeker doopte de wolvin met de wetenschappelijke naam GW680f. Haar meer populaire naam werd Naya. Het zenderen gebeurde in het kader van een onderzoek naar de impact van wolven op de lokale damhertenpopulatie. Vanaf dan kon, dankzij de zender, het boeiende leven van de wolvin nauwkeurig in kaart worden gebracht. In principe zou dit met haar broer ook gekund hebben, maar jammer genoeg werd hij al snel door een stroper doodgeschoten. Samen met een journalist van TV Limburg trok ik naar Lübtheener Heide om die fascinerende route van Duitsland tot in België te reconstrueren.  

Info – Zenderen

Soms worden wolven gezenderd voor een wetenschappelijk onderzoek. In het geval van Naya ging het om onderzoek naar de impact van wolven op de damhertenpopulatie. Vanop afstand kan ingesteld worden om de hoeveel tijd een gps-signaal wordt doorgestuurd. Hoe vaker, hoe sneller de batterij leeg is. Wolven zijn immers nachtdieren, dus de zender kan niet van stroom voorzien worden via zonnepaneeltjes. Als de batterij bijna leeg is, kan de zender vanop afstand gelost worden. Om dit bij Naya te doen moesten de onderzoekers tot op 200m van de wolf komen.

De route van Naya

De volledige route van wolvin Naya

1. Lübtheener Heide Wolvin Naya werd geboren in 2016 in het militair domein Lübtheener Heide. In 2006 dook daar de eerste wolf op, en sindsdien verblijft er permanent een roedel. Het is echter niet altijd dezelfde familie die er leeft. De ouders van Naya, die hun territorium hadden in Lübtheener heide, werden bijvoorbeeld in november 2017 verdreven. Waarschijnlijk werden ze weggejaagd door de roedel die zijn territorium had naast dit van de Naya-familie, want het is die roedel die sindsdien in het militair domein verblijft. De route van Naya heeft haar later doorheen heel Duitsland en Nederland gebracht, maar het eerste gebied dat Naya tegenkwam dat leek op haar geboortegebied, Lübtheener Heide, waren de militaire domeinen in Limburg. Blijkbaar is ze toch op zoek gegaan naar een gebied dat zij als ’thuis’ ervaart.  

Lübtheener Heide, het geboortegebied van Naya

2. Uitstapjes en de Elbe… Wolven, en vele andere zoogdieren, verlaten niet ineens hun familie wanneer ze oud genoeg zijn om op hun eigen poten te staan. Zo ook Naya. In april 2017 deed ze een eerste grote uitstap. Ze wandelde naar het zuiden en stak daarbij na 25km de Elbe-rivier over. Hoewel er af en toe grote bruggen over de Elbe lopen, heeft Naya de rivier op eigen kracht overgezwommen. Een indrukwekkende prestatie voor een jonge wolvin! Uit de zendergegevens blijkt dat Naya 24 uur lang heeft gerust op de oever van de Elbe vooraleer ze verder trok. Gedurende enkele weken zwierf ze doorheen bossen en velden, waarbij ze heel wat andere wolventerritoria moest doorkruisen. Hoogstwaarschijnlijk zal ze zich nergens echt op haar gemak gevoeld hebben. Werd ze niet weggejaagd door andere wolven, dan zal ze ongetwijfeld wel hun geuren hebben opgevangen. 

Bezette territoria innemen is onmogelijk. Enkele weken later is ze op exact (letterlijk!) dezelfde plek aan de oever van de Elbe terug naar de andere kant gezwommen. Ze heeft dan weer 24 uur gerust na de zware inspanning, waarna ze terug de veiligheid van haar eigen roedel opzocht in Lübtheener Heide. Aan de oevers van de Elbe vond Naya ongetwijfeld meer dan genoeg voedsel. Tijdens het filmen zagen we grote aantallen ganzen, en ook een passerende beverrat had op het menu kunnen staan…Op 23 oktober 2017 verliet Naya definitief haar familie. Ook nu zwom ze de Elbe over, maar dit keer was rusten niet nodig. Naya was toen een half jaar ouder en sterker, vastbesloten om op zoek te gaan naar een nieuw leefgebied en wie weet, ook een partner!

3. Tussenstop in Steinhuder meer Op de satellietgegevens zagen we dat Naya redelijk lang aan het Steinhuder meer is blijven hangen. Ze heeft er dan ongeveer 240km opzitten. Het meer ligt ongeveer 30km ten oosten van de drukke stad Hannover en blijkt de ideale tussenstop te zijn op haar lange weg. Het eerste wat wij zagen was een groepje reeën, de hoofdprooi van wolven. Rond het meer graasden duizenden zwanen en ganzen in de uitgestrekte akkers en velden. Er was weinig bewoning, en schuilmogelijkheden waren er meer dan genoeg. Het zijn deze plekken die ideale tussenstops zijn voor rondtrekkende dieren. Niet alleen wolven hebben dit nodig. Ook voor andere zoogdieren of trekvogels zijn deze stop-over sites van levensbelang om op krachten te komen tijdens of na de soms erg lange reizen van wilde dieren.

Steinhuder meer, een ideale rustplaats voor een rondtrekkende wolf…

4. In Nederland Op 18 december wandelde Naya Nederland binnen in Hardenberg in het oosten van Nederland. Al snel zette ze koers naar het zuiden, bleef even hangen in de Sallandse heuvelrug maar vervolgde haar weg al snel terug recht naar het zuiden. Vlak onder de Sallandse heuvelrug, ter hoogte van Bathmen, kwam Naya de drukke A1 tegen, een levensgevaarlijke drukke autostrade. Gelukkig is deze brede autostrade deels omsloten door wildrasters om verkeersslachtoffers te voorkomen. Waarschijnlijk heeft Naya, toen ze hierop botste, dit raster gevolgd tot ze de Schipbeek tegenkwam.  Dit riviertje loopt een tijdje parallel met de A1 vooraleer hij onder de drukke baan doorloopt. Naast het riviertje loopt een wandelpad. Je kan het zien als een ecotunnel, die graag gebruikt werd door Naya. Het toont nog maar eens het belang van ecotunnels of -bruggen! Verder naar het zuiden kwam ze in Emmerik weer even in Duitsland, maar 30km lager, in Weese, stak ze terug de grens over om opnieuw in Nederland toe te komen, in Nationaal Park De Maasduinen.

Ter hoogte van de drukke A1 stootte Naya gelukkige op een wildraster (foto links). Ze volgde dit parallel met de Schipbeek. Waar de schipbeek onder de autostrade gaat, kon Naya via het wandelpad ook veilig de overkant van de drukke weg bereiken.

5. Aankomst in België! Op 3 januari 2018 werden Belgische wetenschappers van het INBO door de Duitse wetenschappers op de hoogte gesteld dat een wolf België, via het Nederlandse Budel, was binnengewandeld ter hoogte van Bocholt. Twee dagen later, op 5 januari, arriveerde ze in het militair domein van Hechtel-Eksel. Daar leefde ze als vrijgezel, tot mannetje August in augustus 2018 in hetzelfde gebied arriveerde. De twee vormden en bleven een koppel en kregen zelfs jongen, tot het leven van Naya en haar jongen abrupt een einde kwam in mei 2019.
Het leven van Naya in Vlaanderen
Vanaf het moment dat Naya arriveerde in het militair domein, bleef ze heel onopvallend, zoals wolven meestal zijn. Droeg Naya geen zender, dan zou het hoogstwaarschijnlijk nog heel erg lang geduurd hebben vooraleer we geweten zouden hebben dat er een wolf in België zou zijn. Enkel op 20 januari werden in Meerhout 2 schapen doodgebeten en verwond door Naya. Op 20 maart beet ze een schaap dood in Leopoldsburg. Zonder zender zouden deze doodgebeten schapen ongetwijfeld zijn toegewezen aan een ontsnapte hond, nog altijd dé grote schapenkillers in Europa! Ook wolf Roger, de wolf die in Opoeteren werd doodgereden, zou zonder de zender van Naya en de daarbij horende wolvencommotie ongetwijfeld als ‘doodgereden hond’ werden vernietigd.
In de zomer van 2018 gaf het signaal aan dat de batterijen stilaan leegraakten. De Duitse wetenschapper trok daarom op 22 september naar Limburg om de zender te recupereren. Hiervoor moest de wolvin tot op 200m benaderd worden, waarna de zender vanop die afstand via een druk op de knop kon afgeworden worden. Naya was een wolf die zich altijd heel rustig hield. Enkel op 20 januari werden er in Meerhout 2 schapen doodgebeten en 2 verwond, en op 20 maart een in Leopoldsburg. 8 maanden na haar aankomst, in augustus 2018, werden in de omgeving rond Peer schapen plots op korte tijd heel wat schapen doodgebeten, niet van Naya’s gewoonte. Het viel de boswachters en onderzoekers van het INBO ook op dat er wel erg veel van de kadavers werd gegeten, veel meer dan een enkele wolf zou opeten. DNA-stalen, en iets later ook camerabeelden, bevestigden hun vermoeden: een tweede wolf, een mannetje, was gearriveerd in het militair domein en vormde een koppel met Naya! Beide dieren werden de volgende maanden erg vaak samen op camera gezien, en ongeveer heel Vlaanderen begon stiekem te hopen op een eerste nestje wolven. En het leek ook die richting uit te gaan.

Zwangerschap

Op 10 mei 2019 fotografeerden de trailcams van het ANB en het INBO Naya met een overduidelijke dikke buik. Zwanger! Het waren tevens de laatste beelden die ooit van haar werden gemaakt. Alles leek goed te gaan en er kwamen zelfs bewijzen dat de jongen waren geboren. Er verschenen beelden van August die elke keer opnieuw een bepaalde richting opliep met voedsel tussen zijn tanden. Dit gedrag is typisch wanneer er jongen zijn: het mannetje brengt vaak grote stukken voedsel naar de omgeving van het nest. Daar eet hij dan van, om vervolgens het opgegeten voedsel aan het nest zelf uit te braken voor de jongen. De stukken vlees worden nooit naar het nest zelf gebracht, dit zou eventueel andere roofdieren kunnen aantrekken.  

Ongerustheid

Vanaf het laatste beeld van een zwangere Naya in mei verscheen enkel August nog op de camera’s. Maar dit was niet abnormaal. Een net bevallen wolvin blijft bij haar welpen, en als zich er toevallig geen camera in de buurt van het nest bevond, dan is het logisch dat Naya niet op de beelden verscheen. Maar de weken erna bleef het stil. Welkom Wolf begon al te vermoeden dat er iets niet klopte. Naya bleef spoorloos. Geen sporen, geen beelden. De weken gingen voorbij. Ook de jongen zouden nu stilaan de wereld gaan verkennen, en door het uitgebreide cameranetwerk zouden ook zij af en toe gefotografeerd moeten worden. Maar van Naya en haar welpen ontbreekt elk spoor.

Naya is dood

Wat Welkom Wolf al maanden vermoedde, werd in september 2019 officieel bevestigd: wolvin Naya, de eerste bekende wolf in Vlaanderen sinds 150 jaar, en haar jongen waren dood. Ook al werd er geen kadaver gevonden, het kon niet anders, alle aanwijzingen spraken voor zich en een wolvin met jongen die verlaat niet zomaar haar gebied. Heel Vlaanderen leefde mee en wilde twee vragen beantwoord zien: was er kwaad opzet in het spel, en zo ja, wie was verantwoordelijk. Het zijn vragen die nu nog altijd de media beheersen. Dat Naya moedwillig gedood werd, was al snel duidelijk. Een ziekte kan natuurlijk altijd, maar op de beelden leek Naya kerngezond, en een zieke Naya zou ongetwijfeld opgemerkt zijn op de camera’s. Hetzelfde wanneer er iets zou misgegaan zijn tijdens de bevalling. Dit gebeurt bij zoogdieren zelden of nooit, en ook dan zou Naya moeten gevonden of gefilmd zijn. Een aanrijding met een auto zou in theorie ook mogelijk zijn, maar de praktijk wijst uit dat dit soort ongevallen snel ontdekt worden. Ofwel wordt het kadaver gevonden, ofwel meldt de chauffeur zich. Eigenlijk schiet als enige mogelijke doodsoorzaak kwaad opzet over. Jammer!

Wie is de dader?

Tot op vandaag houdt die vraag Vlaanderen in de ban. Enkele partijen, zoals Vogelbescherming Vlaanderen, stelden zich burgerlijke partij, en in december werd zelfs een onderzoeksrechter aangesteld. De zoektocht naar de dader en de (media-)aandacht is ongezien in Vlaanderen bij een natuurgerelateerde misdaad. Zowel bij het Natuurhulpcentrum, Vogelbescherming Vlaanderen en Welkom Wolf doneerden dierenliefhebbers spontaan een totaalbedrag van 30.000 euro dat moet gaan naar de tip die leidt tot het vinden van de dader van de moord op Naya! Officieel is er tot op nog geen dader gevonden, maar veel mogelijkheden zijn er niet. De wolven leven in een militair domein, amper toegankelijk. En de nestsite bevond zich dan nog eens in een strikt verboden deel van het al amper toegankelijk militair domein. Een schapenboer die wraak wil nemen op Naya kan niet even een geweer nemen op Naya te gaan afschieten. Moest het zo simpel zijn zou ik al lang mijn camera hebben genomen om een poging te wagen de wolven te gaan filmen. Maar zo werkt het niet. De wolven iets aandoen kan alleen als je een onwaarschijnlijk sterke kennis hebt van het terrein, en dus ook weet waar de wolven zich ophouden. En dan kom je al snel bij de lokale jagers uit, zij hebben een vergunning om de terreinen te betreden, en controle is er amper. Als je dan nog in rekening neemt dat de voorbije 2 jaar al 4 jachtverloven van de lokale wildbeheerseenheid werden ingetrokken, en dat er tijdens de eerste zoektocht met drones door de natuurinspectie en de Federale politie in september al onmiddellijk twee jagers met geladen geweer betrapt werden op een deel van het militair domein waar ze niet mochten komen, dan wordt het heel erg moeilijk om niét aan de jagers te denken als mogelijke dader. Iets vroeger, in juli, werd vlakbij de nestsite nog een strop gevonden bij een niet-reglementaire voederplaats voor everzwijnen. Bovendien liggen er nog heel wat tips die binnenkwamen bij de natuurverenigingen op het bureau van de natuurinspecteurs. Ook die tips wijzen in de richting van de lokale jagers. En dan is er nog de algemene wolvenhaat en misinformatie bij heel wat jagers. Check zeker eens (Facebook-) pagina’s als Jachtsite of De Vlaamse & Nederlandse Jagers en je valt achterover van de grootste onzin over wolven die daar verteld wordt, en de negatieve sfeer die wordt gecreëerd. Het zijn natuurlijk ‘maar’ Facebookpagina’s, vaak een riool van meningen, maar het geeft toch wel een duidelijk beeld van hoe heel wat jagers naar de wolf kijken. Het onderzoek loopt momenteel nog. Zodra er meer bekend raakt wordt deze tekst aangevuld.

Maatregelen

Naar aanleiding van de gebeurtenissen rond Naya werd het noordelijk deel van Kamp Beverlo vanaf januari jachtvrij gemaakt. De lokale jagers van WBE De Zandhaas zijn er niet meer welkom. Op 12 maart 2020 werden de beschermingsmaatregelen in het militair domein nog meer verstrengd door minister Demir, om een herhaling van de gebeurde feiten te voorkomen. Zo wordt de jacht in het voortplantingsseizoen verboden in Kamp Beverlo, het Schietterrein Meeuwen-Helchteren en Pijnven (Bosland).  De wolf verschuift ook van bijlage II naar bijlage III van het natuurdecreet en krijgt hiermee de allerhoogste beschermingsgraad tot een soort die strikt moet worden beschermd.

Enkele beelden van wolvin Naya, gemaakt door de camera’s van het INBO en het ANB.