Wasberen (Procyon lotor)
Wasberen in België
Wasberen leven al geruime tijd als “wilde dieren” in de Ardennen. Hoeveel er precies rondlopen weet ik niet, maar ongetwijfeld zijn het er heel veel. Op elke plek in de Ardennen waar ik trailcams hang in de buurt van een riviertje, is het al gelukt om een wasbeer voor de lens te krijgen..
Duitse oorsprong
De ‘wilde’ wasberen die zich bij ons bevinden, zijn nakomelingen van wasberen uit Duitsland. Hier werden in 1934 in Edersee, West-Duitsland, op vraag van een rijke landeigenaar in de buurt van een groot meer twee paartjes vrijgelaten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er door de bombardementen ook enkele pelskwekerijen vernield waardoor een aantal wasberen konden ontsnappen, en hier en daar zijn in de loop der jaren ongetwijfeld nog wat wasberen bij particulieren ontsnapt die ze als huisdier hielden (met hun echte handjes, gecombineerd met hun intelligentie, kunnen ze nogal snel ontsnappen…). Het klimaat in West-Europa is gelijkaardig aan dat van Noord-Amerika, en ook voedsel was geen probleem. Langzaamaan begon de populatie te groeien, waardoor er in 1956 al naar schatting bijna 300 wasberen de bossen onveilig maakten. Op dit moment zouden er in Duitsland ondertussen een miljoen wasberen te vinden zijn! Deze kennen geen grenzen, en de Belgische en Nederlandse grenzen zijn ondertussen dus ook overschreden.
Kassel, wasberenhoofdstad van Europa
Om te zien hoe er samengeleefd wordt met wasberen, en welke problemen hier soms mee gepaard gaan, ben ik al enkele keren naar de Duitse stad Kassel geweest. Kassel kent de dichtste Europese wasberenpopulatie, en wordt daarom weleens de officieuze wasberenhoofdstad van Europa genoemd. In Kasteelpark Wilhelmshöhe slapen de dieren in oude bomen, en tegen de avond komen ze vaak in de vuilbakken van het park naar voedsel zoeken. Maar jammer genoeg slaapt slechts 39% van de dieren in holle bomen. 11% slaapt in holen onder de grond, maar 43% van de Kasselse wasberen zoekt zijn toevlucht tot gebouwen. Meestal zijn zolders de geliefkoosde plek: lekker warm, rustig, en veel isolatiemateriaal om een nest te maken.
Wanneer je door Kassel wandelt, zie je overal de maatregelen die mensen nemen om schade door wasberen te voorkomen. Rond elke regenpijp zijn kragen gemaakt of is prikkeldraad gespannen om te voorkomen dat de behendige dieren naar het dak klimmen om zo de zolder te bereiken. Erg blij zijn de Kasselaren daarom niet met de komst van hun exotische mede-bewoners…
Wasberen in België
Mensen kennen landsgrenzen, dieren niet, dus wasberen hebben er geen probleem mee de grens over te steken en ons land binnen te dringen. En dit merken we… De eerste wilde wasbeer die ik ooit zag was in de omgeving van La Roche. Hoog in een alleenstaande boom in een weide, vrij dicht bij de bosrand, zagen we tijdens een nachtje spotlighten twee oogjes oplichten. Met onze verrekijker zagen we dat een rustende wasbeer ons zat aan te staren…
Een ontsnapte of verwilderde wasbeer wordt gevangen in Mol
Wasberen in Vlaanderen
Dat er wasberen in de Ardennen zaten, wisten we eigenlijk al langer. Maar de laatste tijd duiken er almaar meer berichten op van wasberen in Vlaanderen. Zo moesten we in 2009 met het Natuurhulpcentrum naar Mol, waar een wasbeer verscholen zat in een achtertuin. Omdat er in deze omgeving geen andere wasbeermeldingen waren, kan je er van uitgaan dat dit een ontsnapt dier was. Wasberen staan dan wel niet op de zogenaamde Zoogdierenpositieflijst en zijn dus verboden als huisdier, toch worden zo soms nog illegaal gehouden. En aangezien wasberen heel snuggere beestjes zijn die met hun handige vingertjes deuren of slotjes kunnen openprutsen, ontsnappen ze nogal eens…
De eerste Vlaamse wasbeer die misschien wel eens van de ‘wilde’ Ardeense populatie afkomstig zou kunnen zijn, konden we per toeval filmen in 2012 in de Voerstreek. In Altenbroek hadden we een trailcam opgehangen om dassen te filmen. Dassen filmden we meer dan genoeg, maar dus ook een wasbeer! Een conservator van natuurgebied Kortelake in Geraardsbergen filmde op 19 januari 2014 een wasbeer met een cameraval.
Ook vanuit Hasselt kwamen al wat meldingen. In januari 2018 werd een wasbeer doodgereden op de Grote Ring in Hasselt (ter hoogte van de KBC). Een jaar later moest het Natuurhulpcentrum een wasbeer gaan vangen in een stal in Rapertingen. Eind 2018-begin 2019 kwamen er dan weer heel wat meldingen van wasberen uit Duffel (provincie Antwerpen). Omdat er niet direct een bekende wasberenpopulatie is in de ruime omgeving, kan men er van uitgaan dat dit ontsnapte dieren zijn. Op 27 januari 2019 beet een wasbeer 4 kippen en een haan dood in Duffel. Het VOC van Herenthout kon de wasbeer vangen. Begin 2019 werden er al 3 wasberen gevangen, en in juni 2019 vond een Duffelaar 2 jonge wasbeertjes en bracht ze naar het Natuurhulpcentrum. Rond dezelfde periode kwamen er ook meldingen (en foto’s) van 3 jonge wasbeertjes op 200m van de vindplaats van de eerste 2. Hoogstwaarschijnlijk kwamen ze dus van hetzelfde nest. Op 4 juli gingen we daarom enkele vallen plaatsen, en diezelfde avond konden we er al 2 vangen. De volgende morgen werd het derde dier eveneens gevangen.
We filmden de eerste vermoedelijk wilde wasbeer in de Voerstreek
En nu?
Het is duidelijk dat wasberen ook in de toekomst meer en meer bij ons zullen opduiken. Volgens de Europese verordening rond Invasieve Exoten moeten wasberen zo snel mogelijk verwijderd worden als ze op een locatie opduiken waar ze voorheen nog niet waren. Dit om mogelijke schade aan onze eigen natuur te voorkomen. Belangrijk is dus dat we er snel bij zijn. Dit klinkt voor sommige mensen soms zielig, maar invasieve exoten, zoals wasberen, moeten nu eenmaal weggevangen worden. Doen we niets, en blijkt achteraf dat ze erg veel schade kunnen toebrengen (wat bij sommige exoten al is gebleken), dan is het vaak al te laat… Spijtig voor de dieren zelf, maar voor de natuur is dit nu eenmaal het beste. Enkel door kort op de bal te spelen, worden problemen voorkomen. Als we dan ook nog eens een goede oplossing kunnen bieden voor de gevangen dieren, in een dierentuin of opvangcentrum, is dit natuurlijk mooi meegenomen!
Echte opportunisten
Wasberen zijn in hun thuisbasis Noord-Amerika echte opportunisten. Dit wil zeggen dat ze zich heel makkelijk kunnen aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Van ons soms koude klimaat in de winter hadden de ontsnapte of vrijgelaten dieren al helemaal geen last, in Noord-Amerika is het ongeveer hetzelfde klimaat als hier. Voedsel vormt ook al geen hindernis, want als er een ding is dat een wasbeer goed kan, dan is het wel eten zoeken! Vogelnestjes, amfibieën, vuilniszakken,… overal weet een wasbeer wel iets eetbaars te vinden. Bovendien hebben ze als de beste door dat het leven dicht bij mensen toch wel bepaalde voordelen kan bieden: zolders zijn lekker warm met weinig verstoring én zijn bovendien bekleed met zachte isolatie die makkelijk in stukken gescheurd kan worden om een warm nest mee te maken, vuilnisbakken vol half-opgegeten zakken chips en koeken bieden een perfecte maaltijd, en door hun schattige looks worden ze dan ook nog eens door heel wat mensen erg graag gezien.