Projecten
Wolf Naya in Limburg
Voor het eerst verblijft een wolf voor langere tijd in Limburg!
Route wolf Naya in Duitsland
Sinds januari verblijft er een wolf in het militair domein van Leopoldsburg. Fantastisch nieuws, maar eigenlijk hadden we dit niet geweten. Niemand heeft Naya ooit ‘live’ gezien, en het is pas na een verblijf van 3 maanden vooraleer de eerste nachtbeelden opdoken. Het is maar omdat wolf Naya een zender draagt, dat we weten dat het meest tot de verbeelding sprekende Europese zoogdier terug in ons land is.
Door die zender weten we dat Naya 2 jaar geleden in Lübtheener Heide is geboren. Samen met Bart Husson, journalist bij TV Limburg, trokken we in februari naar daar om dezelfde route af te leggen als wolf Naya om uiteindelijk in het militair domein van Leopoldsburg toe te komen, de plek waar ze nu nog altijd verblijft.
1. Lübtheener Heide
Wolvin Naya is geboren in 2016 in het militair domein Lübtheener Heide. In 2006 dook daar de eerste wolf op, en sindsdien verblijft er permanent een roedel. Het is echter niet altijd dezelfde familie die er leeft. De ouders van Naya, die hun territorium hadden in Lübtheener heide, werden bijvoorbeeld in november 2017 verdreven. Waarschijnlijk werden ze weggejaagd door de roedel die zijn territorium had naast dit van de Naya-familie, want het is die roedel die sindsdien in het militair domein verblijft.
In november 2016, toen Naya enkele maanden oud was, kregen zij en haar broer een GPS-zender om. Wetenschappers krijgen dankzij dergelijke zenders een unieke inkijk in het doen en laten van wilde wolven. Afhankelijk van de instellingen kan de zender elk uur, elke paar uur, 1 keer per dag,… een GPS-signaal opslaan en doorsturen. Wolven zijn nachtdieren, dus terwijl je de zender bij ‘dagdieren’ via zonne-energie kan voeden, is die batterij nodig bij nachtdieren zoals wolven. Daarom ook dat de zender er redelijk groot uitziet. Het is die batterij die veel plaats inneemt, maar storen doet het de wolven absoluut niet. Met de zender kan de route van Naya in detail gevolgd worden. Het zenderen heeft ons ook al geleerd dat Naya’s broer spijtig genoeg illegaal werd doodgeschoten…
2. Elbe-rivier
Naya zwom deze rivier verschillende malen over
Wolven, en vele andere zoogdieren, verlaten niet ineens hun familie wanneer ze oud genoeg zijn om op hun eigen poten te staan. Zo ook Naya. In april 2017 deed ze een eerste grote uitstap. Ze wandelde naar het zuiden en stak daarbij na 25km de Elbe-rivier over. Hoewel er af en toe grote bruggen over de Elbe lopen, heeft Naya de rivier op eigen kracht overgezwommen. Een indrukwekkende prestatie voor een jonge wolvin! Uit de zendergegevens blijkt dat Naya 24 uur lang heeft gerust op de oever van de Elbe vooraleer ze verder trok. Gedurende enkele weken zwierf ze doorheen bossen en velden, waarbij ze heel wat andere wolventerritoria moest doorkruisen. Hoogstwaarschijnlijk zal ze zich nergens echt op haar gemak gevoeld hebben. Werd ze niet weggejaag door andere wolven, dan zal ze ongetwijfeld wel hun geuren hebben opgevangen. Bezette territoria innemen is onmogelijk. Enkele weken later is ze op exact (letterlijk!) dezelfde plek aan de oever van de Elbe terug naar de andere kant gezwommen. Ze heeft dan weer 24 uur gerust na de zware inspanning, waarna ze terug de veiligheid van haar eigen roedel opzocht in Lübtheener Heide. Aan de oevers van de Elbe vond Naya ongetwijfeld meer dan genoeg voedsel. Tijdens het filmen zagen we grote aantallen ganzen, en ook een passerende beverrat had op het menu kunnen staan…
In december 2017 verliet Naya definitief haar familie. Ook nu zwom ze de Elbe over, maar dit keer was rusten niet nodig. Naya was toen een half jaar ouder en sterker, vastbesloten om op zoek te gaan naar een nieuw leefgebied en wie weet, ook een partner!
3. Schapen
Honderden kilometers zwierf Naya doorheen bossen, velden, akkers en weides. Vakkundig omzeilde ze de bewoonde wereld, maar op zoek gaan naar een nieuwe thuis is niet simpel. Rondzwervende wolven komen door gebieden die ze niet kennen. Ze weten niet of er voedsel te vinden is, en al helemaal niet wat nu de beste plekjes zijn met de meeste reeën of everzwijnen. Wanneer zich er dan kansen aanbieden om aan gratis voedsel te raken, kunnen ze die dan ook niet laten liggen.
En gratis voedsel is er soms te vinden. Spijtig genoeg is dit vaak in de vorm van schapen… Wanneer schapenboeren horen dat wolven in aantocht zijn, is de eerste logische reactie een reactie van angst en onzekerheid. ‘Zullen die wolven al mijn schapen pakken?’ is een veelgehoorde opmerking.
Geen enkel schaap werd hier ooit door wolven gepakt
Die angst was er 15 jaar geleden ook in deze regio in Duitsland. De wolf was in aantocht, en schapenboeren hielden hun hart vast. Maar nu zijn we een aantal jaren verder, heeft de wolf talloze gebieden, inclusief schapenweides, gekoloniseerd, en blijkt die angst gelukkig heel goed mee te vallen. Niet omdat wolven geen schapen pakken, want dat doen ze wél, maar vooral omdat er goede oplossingen bestaan om schapen te beschermen. Wij spraken tijdens het maken van de reportage met schapenhoudster Nicole Benning en Peter Schütte, wolvenspecialist van de Duitse natuurbeschermingsorganisatie NABU.
Toen Nicole vernam dat wolven in aantocht waren, nam ze haar voorzorgsmaatregelen. En met succes, want met meer dan 600 schapen verdeeld over verschillende kuddes, allemaal middenin wolvengebied, is ze nog nooit een schaap kwijtgeraakt.
Haar oplossing, en die van ondertussen heel wat andere schapenboeren, bestaat voornamelijk uit een goede omheining. De omheining is ongeveer 120 cm hoog en komt tot tegen de grond. Wolven springen zelden, maar willen voornamelijk graven. Een eerste stroomdraad op een hoogte van 20cm voorkomt dat de wolven op die manier aan de verkeerde kant van de draad terechtkomen.
Een omheining lost al 80% van de problemen op. Wil je 100% zeker zijn, zoals bijvoorbeeld professionele schapenboeren, dan kan je nog een stapje verder gaan. Anatolische herdershonden zijn indrukwekkende honden die vaak ingezet worden als schapenbeschermers. Ze groeien op tussen de schapen, en aanzien de dieren als hun eigen roedel die ze kost wat kost willen beschermen. Wij mochten bijvoorbeeld met de honden spelen, maar de schapen aanraken was verboden. Wanneer in de verte een fietser opdook, sprongen beide honden snel recht, om langs de omheining mee te lopen met de fietser tot die laatste uit het zicht verdwenen was. Duikt ’s nachts een wolf op, dan wordt die weggejaagd. Raakt een wolf toch op een of andere manier binnen de omheining, dan is de kans erg groot dat de wolf zelfs wordt doodgebeten door de honden! Ook belangrijk is dat er minstens 2 honden zijn, zodat meerdere wolven niet voor een afleidingsmanoever kunnen zorgen.
Allemaal erg interessant, en ook heel goed om te horen dat samenleven met wolven perfect kan, zélfs als schapenboer! Belangrijk om bij stil te staan, is het feit dat nog altijd véél meer schapen gedood worden door loslopende honden, dan door wolven. Zélfs in gebieden waar veel wolven leven!
4. Wolven in de stad
In het centrum van Walsrode werd een wolf gefotografeerd (bron foto www.ndr.de)
Naya is tijdens haar toch echt een modelwolf en omzeilt continu de bewoonde wereld. Maar niet elke wolf is zo ‘braaf’. Geregeld zijn er waarnemingen van wolven in steden. Hoe het komt dat sommige wolven toch wat minder schuw zijn dan de meeste anderen is moeilijk te zeggen, maar van enkele tammere wolven is geweten dat ze uit militaire gebieden komen waar ze bijgevoederd worden door mensen. Logisch dat deze wolven hun natuurlijke angst dan wat verliezen. Wij maakten een korte tussenstop in Walsrode. Op 19 januari kon iemand pal in het stadscentrum ’s nachts een wolf fotograferen! Het leek ons interessant om eens te polsen naar de mening van de Walsrodenaren over die nachtelijke waarneming. We spraken willekeurig wat voetgangers aan, en al snel werd duidelijk dat er toch nog wel wat werk aan de winkel is om mensen van hun ‘roodkapjesyndroom’ af te helpen. De laatste 60 jaar is in Europa niemand aangevallen door wolven. Logisch, want wolven zijn gewoon niét gevaarlijk. Meer nog, zelfs mensen die middenin de grote wolvengebieden in Oost-Europa wonen, zien zelden of nooit een wolf. Toch lijkt het wel alsof er een soort van natuurlijke angst zit bij het brede publiek. In Walsrode waren er zelfs mensen die twijfelden om hun kinderen ’s avonds nog buiten te laten rondlopen. Compleet absurd, en het toont aan hoe belangrijk het is dat mensen goed voorbereid worden op de terugkeer van de wolf!
5. Steinhuder Meer
Op de satellietgegevens zagen we dat Naya redelijk lang aan het Steinhuder meer is blijven hangen. Ze heeft er dan ongeveer 240km opzitten. Het meer ligt ongeveer 30km ten oosten van de drukke stad Hannover en blijkt de ideale tussenstop te zijn op haar lange weg. Het eerste wat wij zagen was een groepje reeën, de hoofdprooi van wolven. Rond het meer graasden duizenden zwanen en ganzen in de uitgestrekte akkers en velden. Er was weinig bewoning, en schuilmogelijkheden waren er meer dan genoeg. Het zijn deze plekken die ideale tussenstops zijn voor rondtrekkende dieren. Niet alleen wolven hebben dit nodig. Ook voor andere zoogdieren of trekvogels zijn deze stop-over sites van levensbelang om op krachten te komen tijdens of na de soms erg lange reizen van wilde dieren.
6. Naya in Nederland
Op 18 december arriveerde Naya in Nederland. Vanaf dan ging het zuidwaarts…
Op 18 december 2017 stak Naya de Nederlands-Duitse grens over. Onmiddellijk trok ze zuid-waarts richting de Belgische grens. Onderzoeker Hugh Jansman van Wageningen Environmental Research liep aan de hand van de zendergegevens de route na, vlak nadat Naya gepasseerd was. Hij ontdekte verschillende prooiresten: reeën en haasachtigen (haas of konijn), echte natuurlijke prooien.
7. Wegen oversteken
Een rivier met wandelpad vormt een ideale ecotunnel onder de A1
Wanneer je als zwervende wolf duizend kilometer aflegt in enkele weken tijd, mag je nog zoveel moeite doen om de bewoonde wereld te ontwijken, wegen vermijden zal toch niet lukken. En dat vormt het grote probleem voor heel wat dieren. Otters, wolven, dassen,…. worden in een pas gekoloniseerd gebied meestal eerst ontdekt door dode verkeersslachtoffers die langs de weg gevonden worden, lang vooraleer de eerste zichtwaarnemingen van levende dieren opduiken. Ook voor de wolf. Langs zowel grote drukke als langs kleine secundaire wegen zijn al aangereden wolven gevonden, en ongetwijfeld zet het verkeer een rem op de uitbreiding van de populatie.
Eenmaal aangekomen in Nederland, zette Naya koers naar het zuiden. Het leek wel alsof ze in één rechte lijn naar België wilde komen.
Het verkeersraster drijft dieren als het ware richting de ecotunnel
Ter hoogte van Bathmen kwam ze de A1 tegen, een van de grootste en gevaarlijkste hindernissen. Deze brede autostrade is gelukkig deels omsloten door wildrasters om verkeersslachtoffers te voorkomen. Waarschijnlijk heeft Naya dit raster even gevolgd, tot ze de Schipbeek tegenkwam. Dit riviertje loopt een tijdje parallel met de A1 vooraleer hij onder de drukke baan doorloopt. Naast het riviertje loopt een wandelpad. Je kan het zien als een ecotunnel, die graag gebruikt werd door Naya. Het toont het grote belang aan van enerzijds verkeersrasters, en anderzijds ecotunnels- en ecoducten. De noodzaak aan meer en betere ecologische verbinden werd nadien in maart, bij de aangereden wolf in Opoeteren, nog maar eens pijnlijk duidelijk gemaakt.
8. Naya in Leopoldsburg
Wolvin Naya heeft er dus een bewogen parcours opzitten vooraleer ze zich gesetteld heeft in Leopoldsburg. Maar waarom was het nu precies Leopoldsburg, en niet de Veluwe, de Sallandse Heuvelrug of de grote bosgebieden in Duitsland die ze is gepasseerd?
Hoogstwaarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat Naya geboren en opgegroeid is in een typisch militair domein: open heideterreinen, omringd door grote bosgebieden. Hoewel Naya heel wat diverse biotopen heeft doorkruist, was het eerste gebied gelijkaardig aan haar geboortegebied, jawel, het militair domein van Leopoldsburg. Dit erkent ze als ‘haar’ biotoop. De kans is dan ook erg groot dat Naya hier nog heel lang zal blijven. Raar is dit niet, want terwijl zwervende mannetjeswolven blijven zoeken tot ze een partner vinden, blijven vrouwtjeswolven zoeken tot ze een geschikt leefgebied hebben gevonden om hun toekomstige jongen groot te brengen. En dit heeft Naya nu gevonden. Hoelang het zal duren vooraleer die partner er komt, valt moeilijk te voorspellen. Maar het kan sneller gaan dan we vermoeden…
Hieronder kan je de volledige reportage van TV Limburg bekijken:
Steun Wild Things!
Help ons onze inheemse natuur beter en meer in beeld te brengen. Steun Wild Things!